Dạy học dự án (project - based learning, PBL)là một thuật ngữ quen thuộc trong những năm gần đây, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục trong nước buộc phải có những đổi mới mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu học tập - đầu tư giáo dục và vươn tầm thế giới. 

Có nhiều cách định nghĩa về dạy học dự án. Theo PBLWorks (một tổ chức phi lợi nhuận hàng đầu về PBL), dạy học dự án là “một phương pháp dạy học trong đó học sinh tiếp thu kiến thức và kỹ năng bằng cách làm việc trong một khoảng thời gian dài để điều tra và phản hồi một câu hỏi, vấn đề hoặc thử thách xác thực, hấp dẫn và phức tạp” (a teaching method in which students gain knowledge and skills by working for an extended period of time to investigate and respond to an authentic, engaging, and complex question, problem, or challenge). Trong một nghiên cứu tổng hợp của tạp chí Frontiers in Psychology cho rằng dạy học dự án là “một mô hình học tập dựa trên sự tìm tòi mới, tập trung vào các khái niệm và nguyên tắc của một môn học, với sự hỗ trợ của nhiều nguồn tài liệu và các hoạt động học tập dựa trên tìm tòi liên tục trong thế giới thực, nhằm mục đích tạo ra một sản phẩm dự án hoàn chỉnh và giải quyết nhiều thử thách có liên quan với nhau.” (a new model of inquiry-based learning that is centered on the concepts and principles of a subject, with the help of multiple resources and continuous inquiry-based learning activities in the real world, with the aim of producing a complete project work and solving multiple interrelated challenges). 

Dù tồn tại nhiều cách hiểu khác nhau về PBL song trong các định nghĩa đều nhấn mạnh các đặc điểm: 

• Tính Thực tiễn (Authenticity): Dự án gắn liền với các vấn đề và tình huống thực tế, giúp học sinh thấy được ý nghĩa của việc học.
• Có sản phẩm cụ thể (Public Product): Học sinh thể hiện kiến thức và kỹ năng thông qua việc tạo ra một sản phẩm hoặc bài trình bày có thể giới thiệu cho một đối tượng khán giả thực sự.
• Phát triển đa dạng kĩ năng (Skill diversification): PBL giúp phát triển các kỹ năng quan trọng như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, hợp tác và giao tiếp,...

Tuy nhiên, để thực hiện được PBL đúng bản chất, thực sự hiệu quả là một vấn đề khó với nhiều trường học bởi những vấn đề như: chưa hiểu đúng bản chất PBL, đội ngũ nhân sự chưa thực sự giàu sáng tạo hoặc dễ đi vào lối mòn hoặc truyền thông chưa đúng,... 

Tại TNIS, ngoài cách tiếp cận từng môn học từ góc độ bản chất bộ môn, các thầy cô tại TNIS luôn trăn trở, tìm tòi để tiếp cận môn học từ góc độ ứng dụng, đòi hỏi tính liên hệ giữa lý thuyết môn học và thực tế cuộc sống. Chính vì thế, cùng với học tập trải nghiệm, PBL là một phương pháp dạy học trọng tâm, bao trùm toàn bộ các môn học, đem lại những trải nghiệm tiết học thú vị, hấp dẫn, hiệu quả tại trường. 

Những điểm độc đáo trong dạy học dự án ở TNIS

Các thầy cô tại TNIS thực hiện PBL đúng với bản chất của phương pháp dạy học này để đảm bảo tính chính xác, hiệu quả của phương pháp. Thông thường, quá trình tổ chức dạy học dự án được thực hiện theo các bước: 

Bước 1: Khởi động và định hướng (Launch the Project): Bắt đầu dự án bằng một câu hỏi định hướng hấp dẫn, có tính thách thức và liên quan đến thực tiễn. Học sinh cùng giáo viên xác định những gì cần tìm hiểu để giải quyết vấn đề.

Bước 2: Lập kế hoạch và Nghiên cứu (Planning and Research): Học sinh chia nhóm, lập kế hoạch chi tiết cho dự án và bắt đầu chủ động tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau để trả lời câu hỏi định hướng.

Bước 3: Phát triển sản phẩm (Product Development): Học sinh áp dụng kiến thức đã học để thiết kế và xây dựng bản nháp sản phẩm dự kiến. Trong quá trình này, các con hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau dưới dự cố vấn của giáo viên hướng dẫn.

Bước 4: Phản biện và Chỉnh sửa (Critique and Revision): Các nhóm trình bày sản phẩm nháp để nhận phản hồi từ giáo viên cố vấn và bạn bè. Dựa trên các góp ý, học sinh chỉnh sửa và cải thiện sản phẩm của mình.

Bước 5: Thuyết trình và Công bố (Present and Publish): Nhóm trình bày sản phẩm cuối cùng trước một đối tượng khán giả thực sự, có thể là giáo viên, phụ huynh hoặc cộng đồng, tạo nên mục đích và ý nghĩa thực tế cho công việc.

Bước 6: Đánh giá và Phản tư (Assessment and Reflection): Dự án kết thúc bằng việc đánh giá toàn diện sản phẩm và quá trình làm việc của học sinh. Học sinh cũng tự phản tư về những gì đã học và những kỹ năng đã phát triển.
Trên tinh thần đó, trong năm học vừa qua thầy trò TNIS đã có nhiều dự án học tập ý nghĩa, có giá trị.     

Trong dự án “Những cây cầu sau bão”, từ những tổn thất gây bàng hoàng và những bị động trong công tác ứng phó với thiên tai của một bộ phận người dân, các con học sinh đã bắt tay vào nghiên cứu về thiên tai dưới các góc nhìn lịch sử, địa lý, văn hóa - văn học, ứng phó thiên tai. Việc nghiên cứu từ các góc nhìn đa dạng giúp các con học sinh có cái nhìn hệ thống theo tiến trình lịch sử, hiểu được tác động của vị trí địa lý quốc gia với việc hình thành những cơn bão lớn, đồng cảm được với những đau thương mất mát qua cảm nhận của con người khi đứng trước thiên tai, tìm hiểu và học hỏi các phương án ứng phó thiên tai hiệu quả từ các nước tiên tiến, từ đó đưa ra những kiến nghị, đề xuất về phương án phòng chống và ứng phó thiên tai trong nước. Tên dự án là một ẩn dụ đẹp: hãy dựng những cây cầu tái thiết lại cuộc sống sau một cơn bão dữ, hãy dựng những kết nối trong cộng đồng và trong tâm hồn mỗi con người. Buổi báo cáo dự án còn có sự tham dự của chuyên gia dự báo - cảnh báo các hiện tượng thời tiết cực đoan - Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy nhằm giúp các con đánh giá quá trình nghiên cứu, các giải pháp và cung cấp thêm các thông tin quý giá về thiên tai dưới góc nhìn của một chuyên gia dày dạn kinh nghiệm công tác ở Nhật Bản, Việt Nam và một số quốc gia trên thế giới.

STEAM fair là một ví dụ điển hình, gây ấn tượng ngay từ cái tên: “STEAM Fair - From Ideas to Impact!”. Với mục tiêu tạo môi trường học tập sáng tạo và truyền cảm hứng, khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức liên môn vào thực tiễn, phát triển kỹ năng thế kỷ 21: Rèn luyện cho học sinh các kỹ năng thiết yếu như, tạo cơ hội thể hiện năng lực cá nhân và gắn kết cộng đồng học tập,..., dự án “STEAM Fair - From Ideas to Impact!” là chuỗi dự án dài hơi của thầy trò TNIS khi học sinh vừa nghiên cứu, thầy cô vừa làm cố vấn vừa lên ý tưởng buổi báo cáo cho học sinh có môi trường báo cáo đảm bảo tính khoa học, chuyên nghiệp. Rất nhiều đề tài thú vị đã được nghiên cứu tỉ mỉ và báo cáo tại hội thảo khoa học của trường như: Tinh thể Aspirin trong nghiên cứu thuốc (Khánh Chi, Ngọc Cầm, Thảo Nguyên, Tuệ Lâm, lớp 6A), Dự án tạo kit test hàm lượng vitamin C trong nước ép trái cây (Nhật Anh, Nhật Minh, Đức Minh, Anh Khoa, Thuỳ Dương, Trần An, lớp 10A), Nghiên cứu ảnh hưởng của âm thanh đến sự nảy mầm của cây (Đỗ Yến Nhi, Nguyễn Khánh Vân, Phan Quý Đức, lớp 8A), Phần mềm từ điển thủ ngữ Tiếng Việt (Đức Minh David, Phúc Khoa, Hải Long, Khải Phong, lớp 6A),...

Hội thảo dành cho phụ huynh cũng được biến thành không gian học tập, nghiên cứu. Tại hội thảo “Inspire to Thrive: The Power of Acknowledgement”, nhóm nghiên cứu gồm 6 học sinh đến từ  lớp 6 - 10 đã cùng nhau nghiên cứu về chủ đề “Sự ghi nhận - góc nhìn của phụ huynh và trải nghiệm của con trẻ”. Các con sử dụng phương pháp khảo sát trực tuyến và phương pháp thống kê trong điều tra xã hội học để nghiên cứu về hiện trạng của sự ghi nhận của phụ huynh từ việc nhận thức về tầm quan trọng của vấn đề, tần suất ghi nhận, thời gian giao tiếp, phản ứng phổ biến của phụ huynh…

Từ những số liệu cụ thể, nhóm nghiên cứu đã đưa ra những kết luận quan trọng cho thấy tầm quan trọng của việc ghi nhận sự nỗ lực của con cái từ ba mẹ mình. Đây là nền tảng cho tọa đàm với sự tham gia của PGS. TS Trần Thành Nam - chuyên gia tâm lý học giúp các con học sinh và bố mẹ có thêm thật nhiều kiến thức hữu ích về cách ghi nhận con cái hiệu quả để trở thành cha mẹ tích cực.

Dự án gây quỹ thiện nguyện qua giải bóng đá “Spring Kick-Off Tournament” cũng là một điểm nhấn nổi bật trong năm học. Học sinh được hướng dẫn tổ chức và tự mình thực hiện các khâu trong quá trình tổ chức giải đấu, từ kêu gọi các thành viên tham gia, truyền thông về sự kiện đến kêu gọi gây quỹ thiện nguyện, tổ chức giải đấu và bán đồ ăn trong quá trình giải đấu diễn ra. Sự kiện đã thu hút được sự quan tâm của toàn bộ học sinh TNIS, các thầy cô và các phụ huynh đồng thời cũng tạo sự gắn kết mật thiết trong cộng đồng học tập tại TNIS.

Quá trình học tập của học sinh được cá nhân hóa (personalized learning) một cách tối ưu thể hiện ngay trong khâu lựa chọn nhiệm vụ và phân công thực hiện. Học sinh được tự chọn các nhiệm vụ phù hợp với năng lực của các con hoặc các nhiệm vụ mà các con hứng thú, đi kèm với những kỳ vọng, một chút áp lực từ các thầy cô để các con nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ một cách tốt nhất trong khả năng của mình. Điều này làm nổi bật khả năng thích ứng của dạy học dự án, cho phép mỗi học sinh phát triển theo tốc độ và sở thích riêng. Khi được tự chủ lựa chọn, các con sẽ cảm thấy có trách nhiệm hơn với việc học của mình, biến quá trình học tập thành một hành trình khám phá cá nhân đầy ý nghĩa. Sự kết hợp giữa tự do lựa chọn và kỳ vọng phù hợp từ giáo viên sẽ thúc đẩy các con vượt qua giới hạn bản thân, đạt được những thành tựu vượt trội. Nhờ vậy, dạy học dự án không chỉ truyền tải kiến thức mà còn nuôi dưỡng niềm đam mê học hỏi và kỹ năng tự định hướng cho học sinh.

Những giá trị của PBL được thể hiện không chỉ trong mỗi dự án mà còn được thể hiện ngay trong cách khai thác bài học và tổ chức hoạt động học tập để đảm bảo học sinh được tiếp cận với tư duy thiết kế (design thinking) thường xuyên thay vì chỉ thể hiện trong dự án. Điều này có nghĩa ngay cả khi không thực hiện một dự án lớn, giáo viên vẫn có thể lồng ghép các yếu tố của PBL vào bài giảng hàng ngày. Bằng cách khuyến khích học sinh xác định vấn đề, tìm ý tưởng, thử nghiệm và cải tiến, các con sẽ dần hình thành một lối tư duy chủ động và sáng tạo. Cách tiếp cận này giúp học sinh không ngừng rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy phản biện, chuẩn bị tốt hơn cho những thách thức trong tương lai, dù là trong các dự án học tập  hay trong cuộc sống thường nhật.

Tóm lại, tại TNIS, Dạy học dự án (PBL) không chỉ là một phương pháp mà là một triết lý giáo dục trọng tâm, bao trùm các môn học, thể hiện qua việc lồng ghép ứng dụng thực tế và tư duy thiết kế vào mọi hoạt động. Các dự án độc đáo như "Những cây cầu sau bão" hay "STEAM Fair" và rất nhiều dự án học tập mới mẻ trong mỗi năm học chính là minh chứng cho cách tiếp cận cá nhân hóa sâu sắc, nơi học sinh được chủ động lựa chọn nhiệm vụ, đồng thời nhận được sự cố vấn chuyên sâu từ giáo viên và chuyên gia. Chính điều này giúp học sinh không chỉ phát triển đa dạng kỹ năng mà còn xây dựng năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn, tạo ra những tác động ý nghĩa cho cộng đồng. Đây là điểm khác biệt cốt lõi, đảm bảo học sinh TNIS được trang bị toàn diện để đối mặt với những thách thức trong tương lai.